Hnúfubakurinn hér við land er oftast 12,5-13 m langur.  Kvendýrin vega 30-48 tonn og karldýrin 25-35.  Lífslíkur hans eru u.þ.b. 95 ár.  Bægslin eru löng, venjlega svört eða svört og hvít að ofan of hvít að neðan og frambrúnir þeirra eru hnúðóttar.  Sporðurinn er svart- og hvítmunstraður að neðan og hægt er að þekkja einstaklinga á þeim.  Litamunstrið á hálsi og brjósi er mismunandi.  Skíðin eru dökkgrá.

Hnúfubakar eru í öllum heimshöfum.  Í Noður-Atlantshafi eru þeir allt frá Vestur-Indíum og Norðvestur-Afríku að ísbrúninni í norðri.  Mökunin er í marz-maí á leiðinni norður, meðgöngutíminn er 11 mánuðir og kýrnar bera flestar á tveggja ára fresti.  Kálfurinn er 4½-5 m langur við fæðingu og er 5 mánuði á spena.

Fæðan er aðallega ljósáta og einnig loðna, síld o.fl. fisktegundir.  Hnúfubakar sjást oftast í vöðum, 2-20 dýr, og eru tiltölulega hægsyndir.  Forvitnin dregur þá oft að skipum og stundum stökkva þeir alveg upp úr sjó.  Köfun tekur 15-20 mínútur í einu og oft sýna þessir hvalir talsvert hugvit, þegar þeir reka saman dreifðar smáfiskatorfur með loftbólum neðanfrá og fylla síðan ginin á uppleið.  Þeir syngja mikið á fengitímanum og sjást oft nær ströndum en aðrir stórir hvalir.

Hnúfubakur var orðinn sjaldgæfur við Íslandsstrendur eftir ofveiði Norðmanna og hann hefur verið friðaður frá 1955.  Hann var algengastur við austur- og suðausturströndina, en var veiddur alls staðar í kringum landið.  Talið er, að hluti stofnanna haldi til í norðurhöfum á veturna.  Þeir hverfa líklega suður á bóginn til að bera og koma aftur á sumrin.  Bandarískir skutlar hafa fundizt í dýrum við Norður-Noreg.

Hnúfubakar eru tiltölulega algeng sjón í hvalaskoðunarferðum víða um land.